روش های اساسی پیشگیری از پیری پوست و انواع درمان آن به روش های کلینیکی

نشانه‌های پیری پوست

عوامل درونی (ژنتیک، سوخت‌وساز سلولی، هورمون‌‌ها و فرایندهای متابولیک) و بیرونی (قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید، آلودگی، تشعشعات یونیزه‌کننده، مواد شیمیایی و سموم) مؤثر بر پیری پوست موجب ایجاد تغییرات ساختاری و فیزیولوژیک و تغییرات پیش‌رونده در لایه‌های مختلف پوست و همچنین تغییر در ظاهر آن به‌ویژه در نواحی‌ای از پوست می‌شود که در معرض آفتاب قرار دارد.

تغییر در ظاهر پوست

پوستی که بر اثر بالا رفتن سن دچار پیری شده باشد، تحلیل می‌رود، نازک و خشک می‌شود و چین و چروک‌ های ریزی در آن ایجاد می‌شود؛ اما در پوستی که بر اثر نور خورشید دچار پیری زودرس شده باشد، به طور معمول لایه خارجی (اپیدرم) ضخیم می‌شود، پوست به صورت لکه‌ای تغییر رنگ می‌دهد و چین و چروک‌های عمیق، تیرگی و زبری در آن ایجاد می‌شود و پوست شل می‌شود.

پیری کل صورت با تأثیر جاذبه، فعالیت عضلات، کاهش حجم، کاهش و توزیع مجدد چربی‌های سطحی و عمقی پوست و از بین رفتن حمایت اسکلت استخوانی در ارتباط است. تمام این عوامل باعث تغییر شکل و افتادگی پوست صورت می‌شود.

اهداف راهکارهای جوانسازی پوست صورت

موضوع بیشتر تحقیقات و تلاش‌ها برای دستیابی به راهکارهای زیبایی و ضد پیری مرتبط با پوست، از کرم‌های ضد چروک گرفته تا عوامل مختلف پرکننده پوست، پیرامون سه بخش اصلی ساختار لایه میانی پوست (درم) یعنی کلاژن، الاستین و موکوپلی‌ساکاریدها است.

پیشگیری و درمان پیری پوست

راهکارهای جوان سازی و جلوگیری از پیری پوست که برای از بین بردن علائم پیری بر اثر نور خورشید و بالا رفتن سن در لایه‌های خارجی و میانی پوست (درم و اپیدرم) مورد استفاده قرار می‌گیرند را می‌توان تحت رویکردهای زیر دسته‌بندی کرد.

مراقبت از پوست

یک سد پوستی سالم و فعال، محافظ مهمی در برابر کم‌آبی، نفوذ میکروارگانیسم‌های مختلف، مواد حساسیت‌زا، محرک‌ها، رادیکال‌های آزاد و تشعشعات است. داشتن یک روتین مراقبت از پوست روزانه باعث افزایش بازسازی، کشسانی و صافی پوست و درنتیجه تغییر موقت وضعیت پوست می‌شود.

جلوگیری از تخریب اجزای اصلی تشکیل‌دهنده پوست مانند کلاژن و الاستین، برای جلوگیری از ایجاد چین و چروک ضروری است. یکی دیگر از رویکردهای اصلی جلوگیری از ایجاد چین و چروک، کاهش التهاب با استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های موضعی یا سیستمیک است که باید همراه با کرم‌های ضد آفتاب و رتینوئیدها برای افزایش اثرات محافظتی آن‌ها استفاده شود.

محافظت در برابر نور خورشید

آسیب‌دیدگی مداوم پوست بر اثر نور خورشید به شکل پیری زودرس پوست مشخص می‌شود. چین و چروک و تغییرات رنگدانه‌ای مستقیماً با پیری زودرس بر اثر نور خورشید در ارتباط است و مهم‌ترین تظاهرات آن محسوب می‌شود. راهکارهای جلوگیری از پیری پوست در اثر نور خورشید شامل اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب، محافظت از پوست در برابر آفتاب با استفاده از کرم‌های ضد آفتاب برای جلوگیری یا کاهش قرار گرفتن پوست در معرض پرتو فرابنفش، استفاده از رتینوئیدها به منظور جلوگیری از تولید آنزیم تجزیه‌کننده کلاژن (کلاژناز) و افزایش تولید کلاژن و مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها به‌ویژه به ‌صورت ترکیبی برای کاهش و خنثی کردن رادیکال‌های آزاد است.

یوگای صورت

یوگای صورت نوعی ورزش است که با کشش و شل کردن عضلات صورت به کاهش تنش و استرس کمک می‌کند. این نوع از یوگا شامل تمرینات متفاوتی است که در جوانسازی، پر شدن و سفت شدن ماهیچه‌ها و پوست صورت تأثیر دارد. البته توجه به این نکته ضروری است که اگر این تمرینات را به‌درستی انجام ندهید، می‌تواند منجر به ایجاد چین‌وچروک و افزایش عمق خطوط فعلی صورت شود. بنابراین از آنجا که ممکن است تمرینات یوگای صورت برای همه افراد مناسب نباشد، پیش از انجام آن با پزشک متخصص صحبت کنید. ازجمله این تمرینات می‌شود به باد کردن صورت و خم کردن سر و گردن به عقب اشاره کرد.

آیا واقعاً می‌توان پیری پوست را به تعویق انداخت؟

مطالعات نشان می‌دهند امکان به تأخیر انداختن پیری پوست و بهبود شرایط پوست از طریق تجویز مکمل‌های غذایی خاص وجود دارد. آنتی اکسیدان‌های تغذیه‌ای از طریق مکانیسم‌های مختلفی در قسمت‌های مختلف بدن عمل می‌کنند، اما نقش آن‌ها بیشتر مقابله با رادیکال‌های آزاد است.

مواد مغذی مقابله‌کننده با پیری

مهم‌ترین منابع آنتی‌اکسیدان‌ها از طریق تغذیه تأمین می‌شود. شناخته‌شده‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های سیستمیک، ویتامین C، ویتامین E و کاروتنوئیدها هستند. شناخته‌شده‌ترین عناصر کمیاب نیز مس و سلنیوم هستند.

مطالعات نشان می‌دهند ویتامین‌های C و E همراه با فرولیک اسید اثرات ضد آفتاب و آنتی‌اکسیدانی دارند.

نکته: بدون مشورت و تجویز پزشک متخصص، از مکمل ویتامین E استفاده نکنید. منابع طبیعی این ویتامین، انتخاب بسیار بهتری هستند.

عوامل دارویی موضعی دارای خواص جوانسازی پوست صورت

دو گروه اصلی از عوامل وجود دارند که می‌توانند به عنوان اجزای کرم‌های ضد پیری استفاده شود؛ آنتی‌اکسیدان‌ها و تنظیم‌کننده‌های سلولی.

• آنتی‌اکسیدان‌ها

محصولاتی که حاوی آنتی‌اکسیدان هستند، در کاهش چین و چروک بسیار تأثیر دارند و مصرف آن‌ها به جوانسازی پوست صورت می‌انجامد. آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین‌ها، پلی ‌فنول‌ها و فلاونوئیدها (ترکیبات گیاهی) با کاهش غلظت رادیکال‌های آزاد در بافت‌ها، تخریب کلاژن را کاهش می‌دهند. ویتامین‌های C، B3 و E با امکان نفوذ به پوست به دلیل وزن مولکولی کم خود از مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌ها هستند.

مطالعات بالینی ثابت کرده‌اند حفاظت آنتی‌اکسیدانی در صورت مصرف هم‌ زمان ویتامین C و E بیشتر از زمانی است که ویتامین C یا E به‌تنهایی مصرف شوند.

یک مطالعه درون‌تنی (in vivo) ثابت کرده است استفاده موضعی از پلی ‌فنول‌های چای سبز قبل از قرار گرفتن در معرض پرتوی فرابنفش، موجب کاهش آسیب DNA در پوست می‌شود. ترکیبات گیاهی دیگری همچون ایزوفلاون‌های سویا نیز به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند.

• تنظیم‌کننده‌های سلولی

تنظیم‌کننده‌های سلولی مانند مشتقات ویتامین A (رتینول)، پلی‌پپتیدها و ترکیبات گیاهی، مستقیماً بر سوخت‌وساز کلاژن اثر می‌گذارند و تولید کلاژن و الیاف کشسان را تحریک می‌کنند. در حال حاضر، رتینول ماده‌ای است که بیشتر به عنوان نوعی ترکیب ضد پیری استفاده می‌شود. نتایج تحقیقات نشان داده است رتینول نه‌تنها بر پیری پوست در اثر نور خورشید اثرگذار است، بلکه در جلوگیری از پیری ذاتی پوست نیز تأثیر مثبت دارد.

ترتینوئین نوعی رتینوئید است که علائم پیری زودرس ناشی از پرتو فرابنفش مانند چین و چروک، از دست دادن قابلیت ارتجاعی پوست و تجمع رنگدانه‌‌ها در بافت را کاهش می‌دهد.

پلی‌پپتیدها (متشکل از اسیدهای آمینه) گروه دیگری از تنظیم‌کننده‌های سلولی هستند که توانایی تحریک تولید کلاژن را از طریق کاربرد موضعی دارند.

روش‌های تهاجمی برای جوانسازی پوست صورت

روش‌های مختلفی برای انجام فرایندهای تهاجمی وجود دارد؛ از جمله:

• لایه‌برداری شیمیایی

لایه‌برداری شیمیایی روشی است که باعث سایش شیمیایی لایه‌های مشخصی از پوست می‌شود و پس از ایجاد التهاب در اپیدرم و درم (لایه‌های خارجی و میانی پوست)، مکانیسم‌های بازسازی و ترمیم باعث سفتی و یکنواخت شدن پوست می‌شود. ممکن است بتوان بهبود چین و چروک‌ها و کشسانی پوست را پس از لایه‌برداری شیمیایی به افزایش کلاژن، الیاف کشسان و همچنین بازآرایی متراکم الیاف کلاژن نسبت داد.

• تجهیزات نور مرئی: نور شدید پالسی (IPL)، لیزر و رادیوفرکانسی (RF) برای جوانسازی پوست صورت

امروزه با پیشرفت سریع فناوری، ابزارهایی به وجود آمده‌اند که باعث جوان سازی پوست می‌شوند. جوان‌سازی پوست غیر ساینده یا نفوذ امواج نوری به بافت‌های زیر پوست یک فناوری کم‌خطر و با دوران نقاهت کوتاه است که تغییرات ساختاری ناشی از پیری پوست را بهبود می‌بخشد. در این فرایند، کلاژن بر اثر گرما تخریب می‌شود و پوست در پاسخ، الیاف جدید کلاژن می‌سازد.

اگرچه اثربخشی بالینی IPL و لیزرها ضعیف‌تر از روش‌های ساینده است، با این حال، تشکیل کلاژن جدید و بهبود بالینی محسوس در چین و چروک‌ها دیده می‌شود.

• جوانسازی تزریقی پوست و پرکننده‌های پوست (فیلرها)

هدف از جوان‌سازی بیولوژیک پوست، افزایش ظرفیت بیوسنتز فیبروبلاست‌ها (سلول‌های اصلی لایه میانی پوست که وظیفه تولید کلاژن و ماتریکس بین سلولی و بخش‌های مختلف بافت همبند را بر عهده دارند)، القای بازسازی محیط فیزیولوژیک مطلوب، افزایش فعالیت سلولی، آبرسانی و ساخت کلاژن، الاستین و هیالورونیک اسید است. استفاده از فیلرهای خاص در برخی موارد می‌تواند در دستیابی به این اهداف کمک کند.

• مزوتراپی

مزوتراپی روش دیگری برای جوان‌سازی پوست است که می‌تواند تهاجمی (مزوتراپی سنتی) یا نیمه‌تهاجمی (تزریق چندگانه) باشد. در این روش، انواعی از ویتامین‌ها، آنزیم‌ها، هورمون‌ها، عصاره‌های گیاهی و برخی ترکیبات دیگر که انتظار می‌رود در بهبود سلامت و افزایش شادابی پوست مؤثر باشند، به لایه‌هایی از پوست که تکثیر و ترمیم سلول‌ها و بافت در آن اتفاق می‌افتد، تزریق می‌شوند.

اهداف مختلفی برای مزوتراپی تعریف شده است؛ مانند کاهش چین و چروک، افزایش استحکام پوست و حذف چربی‌های اضافی صورت، که بر اساس نیاز هر فرد، با استفاده از کوکتل (ترکیب مواد تزریقی) خاصی قابل دستیابی است. البته طبیعتاً برای کسب نتیجه مورد نظر، تعداد جلسات مورد نیاز، پاسخ پوست به درمان و در کل، میزان اثربخشی این روش برای افراد مختلف، متفاوت است. در مطالعات بالینی متعدد نیز، نتایج متفاوتی از میزان رضایت‌بخش بودن مزوتراپی به دست آمده است.

• پلاسمای اتولوگ غنی از پلاکت (PRP)

اخیراً روش پلاسمای اتولوگ غنی از پلاکت (PRP) در جوانسازی پوست مورد توجه قرار گرفته است. پلاسمای غنی از پلاکت از خون کاملاً تازه گرفته می‌شود و حاوی غلظت زیادی از پلاکت‌ها است. این روش ممکن است با تحریک فعال‌سازی فیبروبلاست‌ها، ساخت کلاژن و سایر اجزای ماتریکس خارج ‌سلولی (شبکه گسترده‌ای از پروتئین‌ها و سایر مولکول‌ها که بافت‌ها و سلول‌های بدن را احاطه می‌کند و باعث حمایت و حفظ ساختار آن‌ها می‌شود) را القا کند و درنتیجه باعث جوان‌سازی پوست شود.

البته نحوه کارکرد این روش به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد و تمام متخصصان به اثربخشی این روش معتقد نیستند.

• سم بوتولینوم (بوتاکس) برای جوانسازی پوست صورت

سم بوتولینوم تأثیری بر بافت پوست ندارد و نمی‌تواند روند پیری پوست را متوقف کند. با این حال، تزریق منظم آن ممکن است با کمک به کنترل برخی خطوط و چین و چروک‌های دینامیک صورت (ناشی از حرکات مکرر)، باعث کاهش روند پیری قابل مشاهده پوست شود.